Nordic noir – co to jest?

Nordic noir jest niezwykle popularny, ale czym właściwie jest? Inaczej zwany Scandinavian noir lub Scandi noir to nurt dotyczący kultury – powieści i filmów kryminalnych wywodzący się i reprezentowany przez skandynawskich pisarzy. Obejmuje twórczość autorów ze Szwecji, Norwegii, Danii, Finlandii oraz Islandii. Sama nazwa funkcjonuje dopiero od 2010 roku, a wcześniej używano określeń „skandynawski kryminał” („nordic crime fiction” lub „Scandinavian crime fiction”). Na University College of London na wydziale skandynawistyki został zapoczątkowany Nordic noir, jednak jego popularność miała znaczenie publikacja filmu dokumentalnego na BBC o tytule „Nordic noir: the Story of Scandinavian Crime Fiction (Polska nazwa: „Nordic Noir: Historia skandynawskiej kryminału”). Takie określenie gatunku zostało również użyte w popularnym angielskim serwisie The Guardian. Jednak nie jest to termin, który został oficjalnie przyjęty w krajach skandynawskich, dlatego pozostaje terminem obcym, używanym w krajach anglojęzycznych oraz europejskich. Popularność i poczytność książek w tym nurcie spowodowało, że na początku XXI wieku powieści kryminalne dostały kolejną szansę na rynku czytelniczym. Za prekursorów nurtu uważa się autorów szwedzkich, którzy odeszli od tworzenia klasycznych zagadek kryminalnych, których fabuła polega na odnalezieniu mordercy za pomocą połączenia ze sobą faktów, wydarzeń oraz dowodów. Nordic noir charakteryzuje się poruszaniem wątków kulturalnych, społecznych, socjologicznych, feministycznych, a także dotyczących imigracji, wielokulturowości, rasizmu i coraz częściej seksualności i orientacji seksualnej. Głównym bohaterem wcielającym się w detektywa zazwyczaj jest osoba, która oprócz pracy ma także życie prywatne podszyte problemami osobistymi – w relacjach, w rodzinie lub dotyczących chorób lub uzależnień. Dzięki temu poświęcając uwagę powieści, czytelnik nie tylko angażuje się w tematykę kryminalną, ale także społeczną i psychologiczną. Przykładowo Harry Hole, bohater powieści napisanych przez Jo Nesbø jest osobą, która nigdy nie miała dobrych relacji z rodziną, posiada siostrę dotkniętą zespołem Downa, a sam zmaga się z uzależnieniem od papierosów i alkoholu. Swoją popularność zawdzięcza nie tylko niesamowitemu talentowi do rozwiązywania zagadek, ale także dzięki sile swojej osobowości i charakteru. Tacy właśnie są bohaterowie Scandinavian noir. Oprócz wspomnianego już Jo Nesbø, niezwykle popularnym autorem jest nieżyjący już Stieg Larsson. Nieoficjalnie mówi się, że to właśnie on przywrócił i nadał kierunek skandynawskim kryminałom. Jego trylogia „Millenium” po śmierci autora kontynuowana już jako saga przez Davida Lagercrantza, od lat otwiera listy bestsellerów w kategorii powieści kryminalnych. Innym niezwykle ważnym pisarzem gatunku jest Henning Mankell oraz przedstawicielka kobiet – Anne Holt, będąca byłą norweską minister sprawiedliwości. Chociaż skandynawskie kryminały poruszają problemy ważne dla krajów skandynawskich, to powieści są czytane na całym świecie. Odbiór czytelników przechodzi największe oczekiwania, ponieważ czytelnicy z całego świata pokochali skandynawski klimat i historię.